Eski Malatya’nın ilk mektebiydi: Yaşam Müzesi Oldu

Battalgazi ilçesi, Meydanbaşı Mahallesi’nde bulunan Poyraz Konağı’nın yapım yılı 1890 olarak tahmin edilmektedir. Cumhuriyetin kurulduğu yıllarda yörenin en güzel yapısı olduğu belirtilmektedir. Osmanlı son dönem sivil mimari eserlerinden olan konağın kimi kaynaklarda Rumi 1335 (Miladi 1919) tarihinde yapıldığı yazmaktadır.  Poyrazlar Konağının birçok özelliği, o dönemde yapılan binalarla mukayese edildiğinde, kullanım ve yaşam standardı yönünden yüksek bir yapı farklılığı ihtiva ettiği ortaya çıkar.

Konak; kerpiç, taş ve ahşap malzemeden yapılmış olup iki katlıdır. Poyraz Konağı kuzey güney doğrultuda dikdörtgen planlıdır. Yapının kuzey ve güney cepheden olmak üzere iki girişi vardır. Bina 21x11 metre alan üzerindedir. Ahşap merdivenle çıkılan 1. Katta haremlik ve selamlık kısmı yer almaktadır. Ayrıca burada balkon denilen “hayat” adı verilen yazlık mekânlar bulunmaktadır.

Konağın alt katında mutfak, kiler, samanlık gibi ihtiyaçları karşılayan mekânlar yer alır. Yapılan tetkiklerde, avlusunda bulunan ayrı bir ekmek pişirme yeri, hamam (şimdi yıkılmış) olarak kullanılan bölüme ait kısımda ısı dağıtımı yapan zemin altı, taban ısıtılması amacıyla, duman dolaşımının yapıldığı bir sistem konulduğu gözlemlenmiştir. Ahşap işlemelere çok önem verilen bu yapıda, mutfak yapısı düzeni ahşap işlemeleriyle göze hitap eden bir gösterişte olup rahat hareket edilebilir bir mekân ve bitişiğinde yeterli büyüklükte kileri mevcuttur.

Cumhuriyetin kurulduğu yıllarda bir dönem belediye binası daha sonra okul olarak hizmet veren konak, Eski Malatya’nın ilk mektebi olarak bilinmektedir.

Son dönemde yıkılmaya yüz tutmuş olan Poyraz Konağı Battalgazi Belediyesi tarafından aslına uygun restore edilerek Türkiye’nin ilk Mahalle Yaşam Müzesine dönüştürüldü. Balmumu heykellerle halı dokunmasından, yorgan köpümesine, ekmek yapımından, yün eğirmeye kadar üç kuşağın beraber yaşadığı yöreye özgü kültürü canlılık ve doğallık içinde gelecek nesillere geçmişi aktarılmaktadır.

Belediye binası ve okul olarak kullanılan Poyraz Konağı, Yaşam Müzesi olarak Malatya’nın kültürünü, yaşamını, mutfağını, giyim-kuşamını en iyi şekilde ziyaretçilerine gösteriyor.